برنامهریزی برای بازگرداندن گونههای منقرض شده به زیستگاههای طبیعی
بازگرداندن گونههای منقرض شده به زیستگاههای طبیعی (De-extinction) یک مفهوم جاه‌طلبانه و پیشگامانه در زیست‌شناسی حفاظت است که از پیشرفت‌های چشمگیر در فناوری‌های ژنتیکی و زیست‌شناسی مولکولی بهره می‌برد. این ایده شامل تلاش برای احیای گونه‌هایی است که از بین رفته‌اند، با استفاده از DNA باستانی و تکنیک‌های مهندسی ژنتیک، و سپس رهاسازی آن‌ها در زیستگاههای اصلی‌شان. این امر نه تنها می‌تواند تنوع زیستی از دست رفته را بازیابی کند، بلکه پتانسیل احیای فرآیندهای اکولوژیکی حیاتی را نیز دارد.
فرآیند بازگرداندن گونه‌ها معمولاً شامل سه مرحله اصلی است: اول، بازیابی و توالی‌یابی DNA از نمونه‌های باستانی گونه منقرض شده (مانند نمونه‌های حفظ شده در موزه‌ها یا یخ‌های قطبی). دوم، استفاده از تکنیک‌های مهندسی ژنتیک مانند کریسپر (CRISPR) برای اصلاح DNA یک گونه نزدیک زنده تا شبیه به DNA گونه منقرض شده شود. سوم، جایگذاری این DNA تغییر یافته در تخمک یک گونه جانشین (سورگیت) و پرورش آن برای تولید یک نمونه زنده. این فرآیند هنوز در مراحل اولیه تحقیق و توسعه است و با چالش‌های فنی و اخلاقی بزرگی روبروست.
برخی از کاندیداهای اصلی برای بازگرداندن، گونه‌هایی هستند که نسبتاً اخیراً منقرض شده‌اند و DNA قابل دسترسی‌تری دارند، مانند ماموت پشمالو یا کبوتر مسافر. هدف از احیای این گونه‌ها نه تنها بازگرداندن خود گونه، بلکه احیای نقش اکولوژیکی آن‌ها در زیستگاهشان است. به عنوان مثال، بازگرداندن ماموت‌ها به استپ‌های قطبی می‌توانست به حفظ اکوسیستم‌های چراگاهی کمک کند و از تبدیل آن‌ها به توندرا جلوگیری کند، که این امر به نوبه خود به کاهش انتشار متان نیز کمک می‌کرد.
با این حال، چالش‌های اخلاقی و عملی فراوانی در این زمینه وجود دارد. آیا احیای یک گونه تنها به تولید چند نمونه زنده محدود می‌شود یا باید یک جمعیت پایدار ایجاد کرد؟ آیا زیستگاه مناسب برای این گونههای احیا شده هنوز وجود دارد؟ هزینه این پروژه‌ها چقدر خواهد بود و آیا این منابع نباید برای حفاظت از گونههای موجود در معرض خطر انقراض هزینه شوند؟ این سوالات پیچیده‌ای هستند که نیاز به بحث‌های عمیق فلسفی، علمی و اجتماعی دارند تا راهی مسئولانه برای آینده بازگرداندن گونه‌ها پیدا شود.