Elmi

زیست‌تابی (Bioluminescence)، پدیده‌ای شگفت‌انگیز است که در آن موجودات زنده قادر به تولید نور از طریق واکنش‌های شیمیایی درون بدن خود هستند. این پدیده در خشکی نیز مشاهده می‌شود (مانند کرم‌های شب‌تاب)، اما در اقیانوس به مراتب رایج‌تر و چشمگیرتر است. از باکتری‌های میکروسکوپی گرفته تا ماهی‌های اعماق دریا، پدیده‌های نورانی اقیانوسی مناظر خیره‌کننده‌ای را خلق می‌کنند و دلایل علمی آن‌ها به پیچیدگی و تنوع حیات دریایی اشاره دارد.

دلایل علمی زیست‌تابی به وجود دو مولکول اصلی مرتبط است: لوسیفرین (Luciferin) که مولکول تولیدکننده نور است، و لوسیفراز (Luciferase) که آنزیمی است و واکنش شیمیایی را کاتالیز می‌کند. این واکنش، که معمولاً به حضور اکسیژن نیز نیاز دارد، منجر به تولید نور سرد (بدون تولید گرما) می‌شود. نوع و رنگ نور تولید شده می‌تواند بسته به گونه و ترکیب شیمیایی لوسیفرین و لوسیفراز متفاوت باشد و از آبی و سبز تا قرمز متغیر است.

کاربردها و دلایل تکاملی زیست‌تابی در اقیانوس بسیار متنوع هستند. یکی از رایج‌ترین کاربردها، جذب طعمه است. بسیاری از ماهی‌های اعماق دریا از نورافشان‌های خود برای جذب ماهی‌های کوچک‌تر به دهان خود استفاده می‌کنند. کاربرد دیگر، استتار یا ضد-روشنایی (Counter-illumination) است، جایی که موجودات دریایی نور تولید می‌کنند تا از سایه خود در برابر شکارچیانی که از پایین نگاه می‌کنند، جلوگیری کنند. این کار باعث می‌شود آن‌ها با نور محیط مطابقت پیدا کنند و کمتر قابل مشاهده باشند.

علاوه بر این، زیست‌تابی برای جفت‌گیری و ارتباطات نیز استفاده می‌شود. برخی گونه‌ها از الگوهای نوری خاص برای جذب جفت استفاده می‌کنند. در برخی موارد نیز، زیست‌تابی به عنوان یک مکانیزم دفاعی عمل می‌کند؛ موجودات می‌توانند با انتشار ناگهانی نور، شکارچیان را بترسانند یا آن‌ها را گیج کنند و به خود فرصت فرار دهند. حضور زیست‌تابی در سراسر ستون آب اقیانوس، از سطح تا عمیق‌ترین گودال‌ها، نشان‌دهنده اهمیت تکاملی این پدیده برای بقای بسیاری از موجودات دریایی است و همچنان موضوع تحقیقات فعال در زیست‌شناسی دریایی است.